© Boğaziçi Üniversitesi Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Araştırma Merkezi

“Kendisi Mehmet Nâzım diye çağrıldı.”

OTOBİYOGRAFİ
Nâzım Hikmet, 11 Eylül 1961, Doğu Berlin
1902’de doğdum
doğduğum şehre dönmedim bir daha
geriye dönmeyi sevmem
üç yaşımda Halep’te paşa torunluğu ettim
on dokuzumda Moskova’da komünist Üniversite öğrenciliği
kırk dokuzumda yine Moskova’da Tseka-Parti konukluğu
ve on dördümden beri şairlik ederim
[…]

Nâzım Hikmet, Sultan II. Abdülhamit’in saltanatının son yıllarında, 1902’de Selanik’te doğdu. Asım Bezirci’nin çalışmalarında ve Kadıköy nüfus kayıtlarında 15 Ocak olarak geçen doğum günü, Memduh Ezine’nin Aile Günlüğü ’nde 17 Ocak olarak belirtilmiştir. Nâzım Hikmet’in 20 Kasım 1901’de doğduğunu, ancak ailesinin kırk gün için bir yaş büyük görünmesin diye nüfusa bu tarihte kayıt ettirdiğini anlatanlar da vardır.

Nâzım Hikmet hakkında yazılmış en önemli kitaplardan Romantik Komünist ’in yazarları Saime Göksu ile Edward Timms, Nâzım Hikmet’in hangi günde doğduğunu belirlemek için yaptıkları araştırmayı şöyle anlatıyorlar:

Image
Nâzım Hikmet’in Şiirsel Manzarasında Bir Yolculuk
Saime Göksu & Edward Timms, Aralık 2015
“Vakıtları Yakalamak İstiyorum: Dünden Bugüne Nâzım Hikmet” sempozyumunun Türkçe altyazılı açılış konuşmasını yukarıdan izleyebilir, video konferansa dair ayrıntılı bilgi almak için Merkez sitesinde yayımlanan makaleyi okuyabilirsiniz.
Merkez Video Arşivi

İlgimizi ilk çeken ve hâlâ kesin bir yanıt vermekte zorlandığımız soru, “Nâzım’ın doğum tarihi nedir?” oldu. Karmaşık bir soruydu bu: Aile hatıratı çelişiyor, Hicri ve Miladi takvim dönüştürmeleri gerektiriyordu. Doğum tarihi olarak, 15 Ocak 1902’yi seçtik. Asım Bezirci’nin araştırmasına göre, en olası tarih buydu. Bezirci, Nâzım’ın annesi Celile’nin, oğlunun doğduğu güne dair tuttuğu notları kaynak göstermişti. Ancak yakın zamanda, bu doğum tarihinin kesinliğine gölge düşüren başka bir belge ortaya çıktı: Memduh Ezine’nin Aile Günlüğü. […] Taha Toros’un bu belge üzerinde yaptığı çalışma doğum tarihinin 15 Ocak değil, 17 Ocak olduğu sonucuna varıyor. Buna karşın, […] doğumundan çok sonra, 1930’larda tutulan Kadıköy nüfus kayıtlarına, Nâzım’ın doğum günü yine 15 Ocak olarak işlenmişti. Nihayetinde tarihi kesinleştiremeden araştırmamızı bu noktada sonlandırdık.

#Tarih dergisinin Haziran 2018 tarihli sayısında Erhan Saçlı 16 Ocak 1902 tarihinde yayınlanan bir gazete haberini kaynak göstererek doğum tarihinin 15 Ocak 1902 olarak kesinleştiğini bildirir. Fakat aynı yılın Temmuz-Ağustos aylarında Kitap-lık dergisinde Yücel Demirel, Yeşim Bilge ve arkadaşlarının Piraye Koleksiyonu’ndan Nâzım Hikmet’in not defterlerini hazırlarken konuyu aydınlatacak yeni belgeleri ortaya çıkardıklarını yazar. Bunlar Hikmet Bey’in 14 Ocak’ta babası Nâzım Paşa’ya doğumu haber verdiği bir telgraf, Nâzım Paşa’nın 15 Ocak’ta doğan çocuğun ismi Mehmed Nâzım olacaktır dediği cevabi telgraf ve 16 Ocak’ta yine paşanın oğluna yazdığı uzun bir mektuptur. Nâzım Paşa mektubunda doğum tarihini de (14 Ocak’a karşılık gelen) 4 Şevval olarak belirtir.

Mehmed Nâzım ism ü mahlasın koydum âna Nâzım
Hafîdim doğdu üç yüz on dokuz Şevvali dördünde

Albüm
Murat Germen & Cafer Türkmen Arşivi
Nâzım Hikmet’in albümü, fotoğraf sanatçısı ve akademisyen Murat Germen’in, Cafer Türkmen ile birlikte özel teknikler kullanarak sayısal ortama aktardığı fotoğraflardan oluşmaktadır. Germen’in özel izniyle kullanılan fotoğraflar telif hakkına tabidir.
1902 Selanik // Rumi Tarih: 13 Ağustos 1318
1902 Selanik // Rumi Tarih: 13 Ağustos 1318
Nâzım Hikmet'in 53 günlük bu fotoğrafını, babası Hikmet Bey, oğlunun ağzından, halası ve eniştesine ithaf etmiş, eniştesi Memduh Bey de hatıra defterine yapıştırmıştır.
Nâzım Hikmet 1 yaşında, Selanik
Memduh Bey'in hatıra defterine yapıştırılmış fotoğraflardan. Nâzım Hikmet 1 yaşında. Halasının oğlu Celaleddin, Nâzım Hikmet'in süt şişesini tutuyor.
Belgeler
Nüfus İdaresi Kaydı & Aile Günlüğü
Saime Göksu ve Edward Timms’in araştırmaları sonucunda bir kopyasına ulaştıkları Kadıköy Nüfus İdaresi kaydı ve Memduh Ezine’nin günlüğünden Nâzım Hikmet’in doğuşunu anlattığı sayfa.
0
Kadıköy Nüfus İdaresi kaydı
Saime Göksu & Edward Timms Arşivinden
0
Memduh Ezine'nin günlüğünden alıntı
Yapı Kredi Yayınları, 2017
Memduh Ezine, Nâzım Hikmet’in halası Mediha Hanım’ın kocası ve Hasan Cemil Çambel’in ağabeyidir. Memduh Bey, oğlu Celalettin’in doğumuyla (15 Kasım 1899) birlikte tutmaya başladığı günlüğünü, 2 Aralık 1937 tarihine kadar devam ettirir. Memduh Ezine’nin küçük oğlu ve Nâzım Hikmet’in yakın arkadaşı Orhan Ezine ise bu defterleri daha sonra koruması ve sahip çıkması için amcasının kızı Halet Çambel’e emanet eder.
Memduh Ezine'nin Aile Günlüğü'nden alıntı

4 Kânunusani 317
Çok şükür Cenab-ı Hakk’a, aileye bir vücud daha karıştı. Yengen Celile Hanım bugün saat dörtte vaz-ı haml etti. Dayı Bey’in Hikmet’in bir oğlu dünyaya geldi. Kendisi Mehmet Nâzım diye çağrıldı. Gerek vaz-ı haml esnasında ve gerekse yedi yatağı kalkıncaya kadar bir müddet zarfında orada, başlarında bulunmak ve muavenet etmek üzere Hikmet’in evine gitmiştik. Sen sonradan oraya götürülmüş idin ki Dayı Bey’in sokak kapısından girmekliğini müteakip Nâzım doğuyordu. Bunu senin ayağının uğru saydık ve müteyemmen addettik. Cümle ile beraber Cenab-ı Hakk bu Nâzım kulunu da muammer ve hayırlı kılsın.

İlkler

ÖNCEKİ
1. BÖLÜM GİRİŞ

Celile Hanım ile Hikmet Bey

SONRAKİ
naziminhikayesi