© Boğaziçi Üniversitesi Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Araştırma Merkezi

Bursa Cezaevi

HAPİSTE YATACAK OLANA BAZI ÖĞÜTLER
Nâzım Hikmet, Mayıs 1949
Dünyadan memleketinden insandan
umudun kesik değil diye
ipe çekilmeyip de
atılırsan içeriye
yatarsan on yıl on beş yıl
daha da yatacağından başka
sallansaydım ipin ucunda
bir bayrak gibi keşke
demiyeceksin
yaşamakta ayak direyeceksin.
[…]
Belki bahtiyarlık değildir artık
boynunun borcudur fakat
düşmana inat
bir gün fazla yaşamak.
[…]
Dünyadan memleketinden insandan
umudun kesik değil diye
ipe çekilmeyip de
atılırsan içeriye
yatarsan on yıl on beş yıl
daha da yatacağından başka
sallansaydım ipin ucunda
bir bayrak gibi keşke
demiyeceksin
yaşamakta ayak direyeceksin.
[…]
Belki bahtiyarlık değildir artık
boynunun borcudur fakat
düşmana inat
bir gün fazla yaşamak.
[…]
Nâzım Hikmet ile Piraye Bursa Cezaevi'nin avlusunda, 1941.

Ankara ve Çankırı cezaevlerinde kaldıktan sonra 1940 yılı Aralık ayında Bursa’ya nakledilir. Bursa mahpusluğu uzun ve hayli verimli bir süreç olarak sanatçının yaşamında önemli izler bırakacaktır.

1950 Temmuzuna kadar süren cezaevi yılları boyuncu şiir ve oyun yazmayı sürdürür. Geçimini sağlamak için çeviriler yapar, senaryolar yazar. Nâzım Hikmet’in dönemin genelkurmay başkanı Fevzi Çakmak ve içişleri bakanı Şükrü Kaya’nın ısrarı üzerine haksız yere mahkûm edildiği yolunda söylentiler yaygınlaştıysa da bunun kararı değiştirmede bir etkisi olmaz.

Nâzım Hikmet Bursa Cezaevi’nde marangozluğa başlar. Piraye’ye belki de mektupları saklaması için ceviz ağacından tahta bir bavul yapar. Büyük destansı şiiri Memleketimden İnsan Manzaraları, Rubailer, Sabahat, Ferhad ile Şirin gibi oyunlarını Bursa cezaevinde yazar. Tosca, Cavelleria Rusticana gibi operaları Türkçeye çevirir. Ayrıca film senaryoları yazmayı, yabancı filmler ve kitaplar tercüme etmeyi sürdürür…

Geleceğe umutla bakan “Yirminci Asra Dair” şiirini Bursa Cezaevi’nde yazar.

Nâzım Hikmet. Bursa Cezaevinde. Kontrplak üzerine yağlı boya. Bursa. 1946. 67 x 49cm.
Image
Dayısı Nâzım Hikmet'i Yılda Bir Kez Gördüğü Bursa Hapishanesi Ziyaretleri
Ayşe Yaltırım, Kasım 2014
Nâzım Hikmet’in kız kardeşi Samiye Yaltırım’ın kızı ressam Ayşe Yaltırım, dayısına ve ailesine dair anılarını anlatıyor.
Nâzım'ın Hikâyesi Videoları

Kocaman bir demir kapı vardı, [üzerinde] gözetleme delikleri vardı. Dayım orada bizi beklerdi. Oradan böyle bakardı. Gözlerini hatırlıyorum. İki tane mavi göz.

Piraye'ye Mektup, Çankırı, 23.02.1940
Seslendiren: Sinan Divrik
Ses Tasarımı: Göksenin Göksel
Görsel: Nâzım Hikmet’in 1940’ta cezaevinde çizdiği Piraye tablosu. Kâğıt üzerine pastel, 11x16cm.
Kaynak: Nâzım Hikmet. Piraye’ye Mektuplar. 2014. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s.138-141.
Nâzım'ın Hikâyesi Soundcloud hesabı
Albüm
Murat Germen & Cafer Türkmen Arşivi
Nâzım Hikmet’in albümü, fotoğraf sanatçısı ve akademisyen Murat Germen’in, Cafer Türkmen ile birlikte özel teknikler kullanarak sayısal ortama aktardığı fotoğraflardan oluşmaktadır. Germen’in özel izniyle kullanılan fotoğraflar telif hakkına tabidir.
Soldan sağa Tahsin Akıncı, Naci Sadullah (Danış), Nâzım Hikmet, Esat Adil Müstecaplıoğlu, Abidin Dino ve cezaevi dişçisi. Bursa Cezaevi
Bursa Cezaevi müdürü Hasan Tahsin Akıncı'nın Nâzım Hikmet tarafından resmedilen yağlıboya portresi. Hasan Tahsin Akıncı Aile Arşivi.
Bursa Cezaevi, 1941
Bursa Cezaevi, 1941
Bursa Cezaevi, 1940'lar
Bursa Cezaevi, 1940'lar
Bursa Cezaevi, 1946
Bursa Cezaevi, 1946

Hapishane Yılları

ÖNCEKİ
4. BÖLÜM GİRİŞ SAYFASI

Ressam, Dokumacı ve Çevirmen Nâzım

SONRAKİ
naziminhikayesi